Język cierni, Leigh Bardugo

Chciałam trochę potrzymać Was w niepewności i napisać jakiś neutralny wstęp, ale co poradzę, że po prostu się zakochałam? Język cierni to książka, która zachwyca dosłownie wszystkim – okładką, wnętrzem i treścią. Zanim jeszcze rozpoczęłam lekturę, opowiadałam o niej innym osobom i jakoś nie chciałam się z nią rozstać. Zupełnie jakbym przewidziała, że musi być dobrze. Ba! Co tam dobrze. Rewelacyjnie!

„– Co ty możesz wiedzieć o ambicji? – żachnęła się.
Ale książę tylko mrugnął porozumiewawczo.
– Wiem, że powinno się ją trzymać w tajemnicy, a nie wykrzykiwać jak klątwę – odparł.”*

Język cierni autorstwa Leigh Bardugo to zbiór sześciu baśni wywodzących się ze świata znanego z trylogii Grisza i Szóstki Wron (trzy z Ravki i po jednej z Nowoziemia, Kerchu i Fjerdy). Historie mają w sobie coś znajomego – czasami wydaje się, że autorka przeniosła znane nam z dzieciństwa baśnie do swojego wymyślonego świata i w sumie nie oferuje niczego nowego. Jednak nic bardziej mylnego. Każda opowieść przewraca do góry nogami pewne utarte schematy, niszczy stereotypy i sprawia, że to, co brało się za pewnik, jest zupełnie czymś innym. Jeśli uważacie, że potwory i wiedźmy zawsze są złe, przyjaźń i miłość wszystko zwycięży, a zły los można odmienić, to... sprawdźcie, co wymyśliła Bardugo.

„– Tym razem przyniosłaś mi wyjątkowo głupią bajeczkę! – poskarżył się. – Dziewczyna wykona trzy wyznaczone zadania i poślubi urodziwego księcia. Radujmy się ich szczęściem!
– Bzdura! – odparowała natychmiast [...].
Zakończenie, które poznała jako dziecko, zawsze wydawało jej się urocze, ale odkąd osobiście poznała przedstawicieli królewskiej rodziny i z nimi porozmawiała, zmieniła zdanie.”

Urzekł mnie styl baśni i fakt, że w zależności od „kraju pochodzenia” każda baśń miała inny klimat i doskonale oddawała ducha danego regionu. Ravka jako miejsce pochodzenia Griszów miała w sobie dużo wiedźmowej magii i była bardzo bliska rosyjskim (i niemieckim) baśniom. Historia z Fjerdy prezentowała surowe, skandynawskie klimaty w dość brutalnym, choć nadal pięknym stylu. Opowieść z Kerchu mogła kojarzyć się z Dziadkiem do orzechów i Szwajcarią z XVIII wieku, z kolei baśń z Nowoziemia była w przepiękny sposób dzika, przerażająca, smutna i zabawna. 

Wydaje mi się, że ważnym i zarazem fascynującym aspektem tych historii jest fakt, że mimo baśniowej otoczki są bardzo współczesne, a ich morały niezwykle adekwatne w odniesieniu do codziennego życia. Dzięki temu opowieści są trochę przekorne. Z jednej strony mamy baśniowy i zachwycający styl, w którym można się zanurzyć i chłonąć go wszystkimi zmysłami, a z drugiej co jakiś czas wylewa nam się na głowę kubeł zimnej wody uświadamiający, że życie to nie bajka. Teraz tak myślę, że są też trochę w pratchettowskim stylu – przekazują oczywiste treści, na które w ogóle nie zwraca się uwagi.

„– Nadszedł czas, bym wydał córkę za mąż [...]. Idźcie wszyscy do mojego lasu, narąbcie drewna i przynieście je na leżące odłogiem pole na jego południowym skraju. Kto jutro o wschodzie słońca zgromadzi największą stertę, temu oddam [córkę] za żonę [...].
– Wybacz, ojcze, że o to pytam, ale czy to nie dziwny sposób wyboru małżonka? Jutro z całą pewnością będę miała mnóstwo drewna na opał, ale czy będę miała także dobrego człowieka za męża?”

Skoro już pozachwycałam się samymi baśniami i ich strukturą, to czas na wisienkę na torcie. Każde opowiadanie ma swoją „szatę graficzną”. Wraz z rozwojem historii na marginesach pojawiają się rysunki, z których ostatecznie powstaje dwustronicowy obrazek odnoszący się do baśni. Elementy graficzne na marginesach świetnie współgrają z fabułą i pogłębiają doznania, chwilami niemal tworząc odrębną opowieść. Niejednokrotnie łapałam się na tym, że po zakończeniu baśni cofałam się, żeby jeszcze raz prześledzić „historyjkę graficzną” i zwrócić uwagę, kiedy pojawiły się kluczowe elementy. Efekt jest naprawdę nieziemski, a osoba odpowiedzialna za skład powinna dostać jakąś nagrodę. Chyba nigdy w życiu nie spotkałam się z tak atrakcyjną wizualnie książką. 

Podsumowując, Język cierni zrobił na mnie olbrzymie wrażenie. Autorka czaruje słowem i obrazem od pierwszej do ostatniej strony – z genialnym posłowiem i fajnymi podziękowaniami włącznie (przy okazji zerknijcie też na kartę redakcyjną i notkę o niekopiowaniu treści). Dawno nie czytałam czegoś tak przyjemnego i klimatycznego. Nie da się ukryć, że Bardugo mocno eksploatuje wykreowany przez siebie świat, jednak nadal robi to z klasą i wyczuciem. Mam nawet wrażenie, że im dalej, tym lepiej, więc nic, tylko się cieszyć. Baśnie są przy tym na tyle uniwersalne, że nie trzeba znać żadnej z jej wcześniejszych książek, żeby móc je docenić. Myślę, że spodobają się naprawdę wielu osobom: dzieciom i dorosłym, miłośnikom fantastyki i zwolennikom klasycznych powieści. Po prostu dajcie się oczarować!

„Na tym właśnie polega problem nawet z pomniejszymi demonami. Pukają do drzwi, odziane w aksamitne płaszcze i wyglansowane buty, uchylają kapelusza, uśmiechają się, popisują dobrymi manierami przy stole... i nigdy nie pokazują ogona.”

* Cytaty pochodzą z książki Język cierni autorstwa Leigh Bardugo.

Za książkę do recenzji dziękuję wydawnictwu MAG.