Kirke, Madeline Miller

Gdy tylko Kirke autorstwa Madeline Miller pojawiła się na rynku wydawniczym, to od razu zwróciłam na nią uwagę. Jedną z najbardziej oczywistych przyczyn była moja fascynacja mitologią grecką, drugą uwielbienie dla Odyseusza, a trzecią zwykła ludzka ciekawość. Zastanawiałam się, czy autorka jest w stanie pokazać jakieś inne ujęcie wątków mitologicznych i rozwinąć tę stosunkowo mało znaną postać. Bo podejrzewam, jeśli ktoś kojarzy Kirke, to prawdopodobnie z Odysei i tego, że zamieniła załogę Odyseusza w świnie, a to przecież za mało, żeby oprzeć na tym całą fabułę książki, prawda?

Od razu spieszę z zapewnieniem, że Miller doskonale wiedziała, co zrobić z główną bohaterką i jak przedstawić jej losy, wydobywając na światło dzienne wiele innych mitów oraz postaci. W historię Kirke wplotła między innymi Prometeusza, Dedala czy Jazona, sprawiając, że mitologiczny świat zyskał wymiar czasowy. Nie wiem, czy kiedykolwiek zastanawialiście się nad kolejnością, w jakiej powinno się poznawać poszczególne mity, bo przyznaję, że ja nieszczególnie. Owszem, niektóre płynnie się ze sobą łączą i wynikają jeden z drugiego albo dotyczą konkretnych wydarzeń np. początków istnienia ludzkości jak mit o Prometeuszu, ale znaczną część mitów traktowałam jako oderwaną od rzeczywistości. Może miało to związek z nieśmiertelnością bogów, uniwersalnością mitów, a może ze zwykłą ignorancją – nie wiem. Wiem za to, że dzięki Kirke wiele sytuacji nabrało głębi wynikającej z nieuchronnego przemijania i upływającego czasu. Cieszę się, że autorka nie wahała się pokazywać stagnacji w życiu bohaterki, bo to właśnie te momenty budowały dynamikę wokół reszty wydarzeń. 

Ponadto bardzo podoba mi się, że Miller uczłowieczyła bogów, tytanów, herosów i zwykłych ludzi. Do tej pory mieli te swoje dwie-trzy cechy charakteru, jakieś podstawowe atrybuty i mity, w których czegoś dokonywali, ale to wszystko. Za to bohaterowie, których Kirke spotykała na swojej drodze, mieli w sobie coś, co sprawiało, że byli jacyś, że operowali emocjami, a ich decyzje z czegoś wynikały. Dedal ze swoim wybitnym umysłem i małymi bliznami na dłoniach, Odyseusz – największy strateg w historii, który tak naprawdę był konusem o szerokich barach, czy psychopatyczna Medea, bratanica Kirke – wszyscy nabrali znaczenia. Mimo że są to powszechnie znani bohaterowie, to Miller sprawiła, że czytelnik przestał patrzeć na nich przez pryzmat mitów, a zaczął widzieć właśnie ich. A najciekawsze w tym wszystkim jest to, że tak jak uwielbiam Odyseusza, tak w Kirke nieszczególnie do mnie trafił. Dużo bardziej podobała mi się postać Dedala czy Telemacha.

Na uwagę zasługuje również sama Kirke, której w żaden sposób nie można odmówić głównej roli w przedstawieniu. Jej przemiana z małej, zahukanej dziewczynki zapatrzonej w ojca w dojrzałą i świadomą swojej wartości kobietę trwa przez całą książkę. Bohaterka stopniowo dojrzewa, a przy podejmowaniu decyzji coraz częściej kieruje się rozsądkiem i potencjalnymi konsekwencjami, a nie lękiem, potrzebą akceptacji czy strachem przed ostracyzmem. Tym samym kolejne role Kirke oraz jej podróż w głąb siebie stanowią jeden z najmocniejszych feministycznych przekazów, z jakimi spotkałam się w literaturze.

„Później, lata później, miałam usłyszeć opowieść o naszym spotkaniu ubraną w pieśń. [...] Obraz mojej osoby mnie nie zaskoczył: oto dumna czarodziejka bezbronna przed mieczem bohatera klęczy i błaga go o łaskę. Poeci w niczym się tak nie rozsmakowują, jak w opisach poniżeń kobiet. Jakby każdy wysiłek mężczyzn był skazany na klęskę, jeśli nie nakażą nam pełzać i łkać.”*

Na koniec po prostu muszę wspomnieć o genialnej okładce. Obwoluta jest przepiękna! Czarno-pomarańczowe (miedziane) kolory oraz linie sugerujące kształt greckiej wazy jednoznacznie kojarzą się z mitologią, a te wszystkie kwiaty i liście doskonale pasują  do czarodziejki Kirke. Do tego niektóre elementy są tłoczone, co sprawia, że całość zyskuje głębię. Ale to jeszcze nic! Pod obwolutą znajduje się kolejny wzór, już nie tak intrygujący, ale nadal atrakcyjny wizualnie, co bardzo mnie ucieszyło, bo jeśli czegoś nie lubię, to bezsensownie dodawanych obwolut. Na deser na wewnętrznej stronie okładki jest jeszcze mapka przedstawiająca Ajaję, czyli wyspę Kirke. Więc nawet jeśli komuś sama książka nie przypadnie do gustu, to chociaż nacieszy oczy bardzo przemyślaną i ładną stroną graficzną.

To czego można spodziewać się po Kirke? Przede wszystkim jest to powieść obyczajowa oparta na mitach greckich, w której największą wartością jest zrozumienie, że podczas całego życia człowiek przyjmuje wiele ról i że każda z nich uczy czegoś ważnego. Pokazuje, że istotne jest pogodzenie się z wydarzeniami z przeszłości oraz odnalezienie własnego systemu wartości i celu, do którego się dąży. No i wreszcie pokazuje, że siła kobiety może pochodzić z wielu różnych źródeł. Dla kogo jest powieść Miller? Dla miłośników mitologii greckiej, którzy docenią rozbudowanie mitów i umieszczenie ich w czasie i przestrzeni, dla kobiet poszukujących silnej bohaterki oraz dla osób, które lubią niespieszne tempo, ładny styl i trochę przemyśleń po lekturze.

* Cytat pochodzi z książki Kirke autorstwa Madeline Miller.

Za książkę do recenzji dziękuję księgarni internetowej Tania Książka.

Sprawdźcie też inne bestsellery na stronie księgarni ;)