Księga cmentarna, Neil Gaiman

Właśnie skończyłam czytać Księgę cmentarną Neila Gaimana i w gruncie rzeczy recenzja mogłaby się składać z jednego zdania: „Ta książka jest urocza”. To określenie pojawiło się w mojej głowie pod koniec pierwszego rozdziału i utrzymywało właściwie do samego końca. I to naprawdę nie jest żadna metafora. Ja też w życiu bym nie pomyślała, że coś, co ma cmentarz w nazwie, może być urocze, ale ta historia taka właśnie jest.

Mały chłopiec cudem unika spotkania z mordercą, który zabił całą jego rodzinę, i odnajduje schronienie na cmentarzu. Dostaje nowe imię (Nikt, zdrobniale Nik) oraz zostaje obdarzony Swobodą Cmentarza, co oznacza, że może wykorzystywać sztuczki umarłych, takie jak: przenikanie, wywoływanie strachu czy kształtowanie snów. Mogłoby się wydawać, że cmentarz to nie jest odpowiednie miejsce do wychowywania malucha, jednak Nik doskonale sobie radzi, a jego od dawna nieżywi rodzice zastępczy mają pełne ręce roboty. 

Każdy rozdział przedstawia przygodę chłopca, który rozumuje w prosty, dziecięcy sposób. Dzięki temu historie są bardzo sympatyczne i – no właśnie – urocze. Nik eksploruje swój mały świat z radością i ciekawością godną małego odkrywcy, nie lubi zdrowego jedzenia i nie zawsze słucha rodziców i nauczycieli. Szczególnie przypadł mi do gustu fragment, w którym postanowił odwdzięczyć się wiedźmie i sprawić jej nagrobek. Dlaczego? Bo Lizie było smutno, że go nie ma. Tak po prostu: bez oceniania, stereotypów i doszukiwania się nie wiadomo czego.

Warto jednak zaznaczyć, że mimo że głównym bohaterem jest chłopiec, to książka nie jest infantylna ani prymitywna. Przygody są ciekawe i rozwijają się wraz z wiekiem Nika, a wątek kryminalny sprawia, że zakończenie książki jest dynamiczne. Dodatkowo dorosły czytelnik wyłapie kilka smaczków, których zapewne nie dostrzeże dziecko (Gaiman zaserwował nam nawet polski akcent!).

Mimo to mam wrażenie, że Księga cmentarna byłaby doskonałą lekturą na dobranoc. Teoretycznie zupełnie się do tego nie nadaje, ale wydaje mi się, że przygody Nika odczarowują potwory spod łóżka i sprawiają, że „strachy” przestają być straszne. Nieżywi ludzie są sympatyczni, czasem nieco ekscentryczni, ale nie mają żadnej negatywnej cechy często przypisywanej duchom (w przeciwieństwie do żywych – ci bywają okropni i okrutni). Nie są złośliwi, nieprzyjemni czy niegrzeczni. Wampiry i wilkołaki to bardzo uprzejme i dobrze wychowane stworzenia, których nie trzeba się obawiać, a ghule... Ojej, ghule były urocze (tak, wiem, że nadużywam tego słowa):

„– Chcę wrócić do domu – oświadczył Nik, gdy ostatnie szczątki pieśni zostały już pożarte. – Nie chcę tu być.
– Nie bądź taki – odparł książę Westminsteru. – Ty mały grzdylu, obiecuję ci, że gdy tylko staniesz się jednym z nas, nie będziesz nawet pamiętał, że kiedykolwiek miałeś dom.
– Ja nie pamiętam niczego z czasów, nim zostałem ghulem – oznajmił słynny pisarz Wiktor Hugo.
– Ani ja – dodał z dumą cesarz Chin.
– Nic – zgodził się 33. prezydent Stanów Zjednoczonych.
– Staniesz się jednym z wybrańców, najmądrzejszych, najszybszych, najodważniejszych stworzeń na świecie – przechwalał się biskup Bath i Wells.”*

W ramach wyjaśnienia dodam, że ghule po staniu się ghulami nadają sobie nowe imiona w stylu 33. prezydenta Stanów Zjednoczonych czy Wiktora Hugo. Genialne, prawda? Wprowadzić coś pozornie strasznego i stworzyć taką otoczkę, żeby nie można było się bać. 

Generalnie Księga cmentarna jest bardzo mądrą powieścią, o ile ktoś zechce wyjść poza najprostszy schemat fabularny. Pokazuje, że nie warto polegać na stereotypach, a dom jest tam, gdzie są ludzie, którym na nas zależy. Przypomina, że każde działanie wywołuje jakąś reakcję i należy liczyć się z konsekwencjami. No i uświadamia, że nie zawsze możemy dostać to, czego chcemy, nawet jeśli bardzo nam na tym zależy. I to wszystko na nieco ponad 200 stronach.

Neil Gaiman po raz kolejny udowodnił, że potrafi pisać o dzieciach w prosty i konkretny sposób, a jego ocena sytuacji i obserwacje są dogłębnie przemyślane i trafne. Tego typu historie cieszą zmysły i jednocześnie skłaniają do refleksji. Co prawda, podobnie jak w przypadku Koraliny, mam pewne wątpliwości, do kogo konkretnie jest skierowana Księga cmentarna, jednak w żadnym wypadku nie umniejsza to przyjemności z czytania. Myślę, że akurat tę powieść Gaimana można polecić i dziecku, i dorosłemu – po prostu zachwycą się nią na różnych płaszczyznach.

*Cytat pochodzi z książki Księga cmentarna autorstwa Neila Gaimana.

Za książkę do recenzji dziękuję księgarni internetowej Tania Książka.

Sprawdźcie inne nowości na stronie księgarni! :)