Szeptucha, Katarzyna Berenika Miszczuk

Pamiętacie, jak przy okazji recenzji Mitologii nordyckiej Neila Gaimana wspominałam, że wszędzie pojawia się mitologia grecka, a nordycka dopiero od kilku lat zrobiła się bardzo popularna? No a co mamy powiedzieć o naszej słowiańskiej mitologii, która przez nas samych jest traktowana po macoszemu i większość osób w ogóle nie ma o niej zielonego pojęcia? Nie wiem jak Wy, ale ja o wierzeniach Słowian wiem niewiele i moja wiedza ogranicza się np. do tego, że Światowid (a właściwie Świętowit, prawda?) miał cztery twarze. Słabo. Częściowo właśnie z tego powodu uznałam, że warto zapoznać się z Szeptuchą autorstwa Katarzyny Bereniki Miszczuk.

Wyobraźcie sobie świat, w którym Mieszko I nie przyjął chrztu i Polska pozostała wierna słowiańskim bóstwom oraz tradycjom. W XXI wieku wciąż jesteśmy monarchią i to całkiem nieźle radzącą sobie na świecie, a wszystkie nowoczesne osiągnięcia są połączone ze słowiańską duszą. Gosława Brzózka jest absolwentką medycyny, jednak żeby otrzymać dyplom, najpierw musi odbyć roczne praktyki u szeptuchy, czyli odpowiednika wiejskiej znachorki. Jako typowy mieszczuch dziewczyna ma straszne problemy, gdy tylko przenosi się do rodzinnej wsi swojej mamy niedaleko Kielc. Walczy z kleszczami, brudną ziemią, brakiem zasięgu i lasem, a co jakiś czas w tej nierównej wojnie towarzyszy jej przystojny Mieszko - uczeń lokalnego żercy. Gosia, jak przystało na młodą, wykształconą kobietę, nie wierzy w te wszystkie bajdurzenia o księżycowych kamieniach, rusałkach, a już na pewno nie wierzy w bogów. Jest jeden problem: nikt nie powiedział, że oni w nią nie wierzą...

Gosia jest niezmiernie irytującą postacią i działała mi na nerwy, chociaż doceniam kreatywność autorki w kwestii kreacji. Hipochondria i lęk przed kleszczami są wystarczająco spójne, żebym mimo otwartej niechęci do samej bohaterki, uznała ją za dobrze wymyśloną postać. Na pewno lepszą niż Mieszko, który jest... No jest. Na tym może zakończę. Z kolei najciekawszą postacią jest szeptucha, która każe na siebie mówić Baba Jaga. Wprowadza Gosię (i czytelnika) w arkana swojej wiedzy i trochę przypomina mi Babcię Weatherwax z jej głowologią (nie chodzi o to, żeby czarować, ale żeby sprawiać takie wrażenie - kapelusz u czarownicy, a akcent i chusta u szeptuchy to połowa sukcesu). Z jednej strony jest bardzo staroświecka, a z drugiej widać w niej szczyptę nowoczesności. Uwielbiam jej zgryźliwość względem mieszkańców wsi i głównej bohaterki.

Mam jednak problem z przyjęciem świata stworzonego przez Miszczuk. O ile całkowicie kupuję wieś, folklor i wiarę w największe zabobony, o tyle nie do końca rozumiem ideę chociażby konnej policji w Warszawie. Tak, jasne, we współczesnych miastach też zdarzają się konne patrole policji, ale początek książki zupełnie nie wprowadził mnie w klimat słowiańskiej Polski. Zamiast tego poczułam się zarzucona jakimiś absurdalnymi i często nielogicznymi pomysłami. Nie przekonało mnie to wszystko.

No i najwidoczniej w słowiańskiej Polsce zmienił się kalendarz. Gosia przyjeżdża na praktyki do szeptuchy na początku marca, wykonuje jakieś zadanie, ma kilka dni wolnego, później przez kolejne tygodnie uczy się zawodu, a potem nadal zostaje tydzień do Równonocy, która następuje w nocy z 20 na 21 marca. Tego typu błędów logicznych jest całkiem sporo, ale ten najbardziej działał mi na nerwy. Ludzie radzili mi "nie czepiać się szczegółów, tylko cieszyć lekturą", ale według mnie to właśnie dbałość o szczegóły jest jedną z podstaw do cieszenia się lekturą.

Mimo to muszę przyznać, że bogowie, mitologiczne stworzenia, zwyczaje i rytuały pojawiają się bardzo często i stanowią najmocniejszy element książki. Niektórych istot i tradycji nawet nie znałam, inne obiły mi się o uszy. Podoba mi się, że autorka przywołała zarówno zapomniany folklor, jak i współcześnie obowiązujące zwyczaje (szkoda, że często traktujemy je bezrefleksyjnie). Pod tym względem książka jest pełna walorów, które można by nazwać edukacyjnymi.

Sama historia byłaby ciekawa, gdyby nie wątek romantyczny. Szeptucha oferuje sporą dawkę tajemnic, a autorka stopniowo odsłania kolejne elementy. To wszystko jednak ginie w zachwytach, ochach i achach Gosi, która marzy o boskim ciele pewnego faceta, a przy tym regularnie wmawia sobie, że nie jest zainteresowana. No i nie ukrywam, że jej głupota jest tak powalająca, że chwilami miałam ochotę skończyć znajomość z książką tylko i wyłącznie z jej powodu. Sprawy nie ułatwiał fakt, że to ona jest narratorką całej powieści. Ale dobrnęłam do końca, poczułam się rozczarowana zakończeniem i wciąż nie wiem, czy sięgnę po kontynuację.

Podsumowując, Katarzyna Berenika Miszczuk przybliżyła polskim czytelnikom mitologię słowiańską, za co należą się duże słowa uznania. Zrobiła to w sposób inteligentny i sprytnie obudowywała tradycje w wydarzenia fabularne. Opowieść była ciekawa, chwilami wciągająca, ale Gosia, mimo że całkiem dobrze wykreowana, psuła wszystko. Dosłownie wszystko. Z tego powodu nie mogę powiedzieć, że Szeptucha przypadła mi do gustu ani że polecam ją innym. Przykro mi.

---
Książkę przeczytałam w ramach wyzwania Czytam Fantastykę.